İçerik Bilgisi
Plantar Fasiit ve Kalkaneal Spur veya Topuk Dikeni
Plantar fasiit ), topuğun altındaki ağrının en yaygın nedenlerinden biridir. Her yıl bu durum için yaklaşık 2 milyon hasta tedavi edilir.
Plantar fasiit, ayağınızın kavisini destekleyen güçlü bir doku olan plantar fasyanın tahriş olup iltihaplanması durumunda meydana gelir.
Plantar fasya, ayağınızın altındaki derinin hemen altında bulunan uzun, ince bir bağdır. Topuk ile ayak önünü birbirine bağlar ve ayağınızın kavisini destekler. Topuk kemiği dediğimiz kalkaneus altına yapışır.
Plantar fasya, yürüme, koşma ve spor gibi diğer aktiviteler yaparken ayaklarımızın maruz kaldığı yüksek stres ve gerilimi emmek üzere tasarlanmıştır. Ancak, bazen, fazla basınç dokuları hasarlar veya yıpranmaya yol açar. Vücudun yaralanmalara doğal yanıtı olan iltihaplanma da plantar fasiitis ve neden olduğu topuk ağrısı ve sertliğine yol açar.
Çoğu durumda, plantar fasiit belirli bir neden olmadan gelişir. Ancak, duruma daha yatkın olmanızı sağlayabilecek birçok faktör vardır:
Yeni veya artan aktivite
Tekrarlayan yüksek etkili aktivite (koşu/dans/sportif faaliyetler) Sert yüzeylerde uzun süreli ayakta durma (özellikle hemşireler, fabrika işçileri ve öğretmenler arasında) Anatomi (düz ayaklar veya yüksek kemer) Sıkı ve gergin baldır kasları Obezite (şişmanlık) Yaş (plantar fasiit, 40 ile 60 yaş arasındaki kişiler arasında en yaygındır)
( Topuk Dikeni ) Belirtiler
Plantar fasiit’in en yaygın belirtileri şunları içerir:
Ayağın altında, topuğa yakın plantar fasyanın kalkaneusa yapışma yeri çevresinde ağrı. ‘’Start up’’ ağrısı dediğimiz Sabah yataktan ilk adımlarınızı attıktan sonra veya uzun bir dinlenme süresinden sonra, örneğin uzun bir araba yolculuğunun ardından ağrı. Ağrı birkaç dakika yürüdükten sonra azalır Egzersiz veya aktivite sonrası (sırasında değil) daha fazla ağrı. Doktor Muayenesi Belirtilerinizi anlattıktan ve endişelerinizi tartıştıktan sonra, doktorunuz ayağınızı muayene edecektir. Şu belirtileri arayacaklardır:
Yüksek kavisli veya düz ayak
Ayağınızın altında, topuk kemiğinizin önünde en fazla hassasiyet gösteren alan Ayak bileğinizdeki dorsifleksiyonun, yani “yukarı” hareketin sınırlı olması Aşil tendonun yapışma yerinin iltihabı, kalkaneal (topuk) stres kırığı veya plantar sinir sıkışması gibi diğer durumların belirtilerinin olmaması
( Topuk Dikeni ) Testler
Doktorunuz, topuk ağrınızın plantar fasiit tarafından mı yoksa başka bir sorun tarafından mı olduğunu belirlemeye yardımcı olmak için görüntüleme testleri isteyebilir.
Röntgenler
Röntgenler, kemiklerin net görüntülerini sağlar. Kırıklar veya artrit gibi topuk ağrısının diğer nedenlerini ekarte etmede faydalıdırlar. (Figür 1)
Topuk çıkıntıları bir röntgen ile görülebilir. Bir topuk çıkıntısı, plantar fasya ekleminin (topuk kemiği üzerinde plantar fasyanın bağlandığı nokta) uzun süreli gerilmesinin bir sonucu olabilir. Ancak, topuklarında kemik çıkıntısı olan kişilerin çoğunun topuk ağrısı yoktur. Topuk kemik çıkıntıları, plantar fasiitin nedeni olmadığından, plantar fasiit ağrısı, çıkıntının çıkarılması olmaksızın tedavi edilebilir. Diğer Görüntüleme Testleri Manyetik rezonans görüntüleme (MRI) (Figür 2) ve ultrason gibi diğer görüntüleme testleri, plantar fasiiti teşhis etmek için rutin olarak kullanılmaz.
Başlangıç tedavi yöntemleriyle topuk ağrısı hafifletilmezse veya doktorunuz topuk ağrınıza neden olan farklı bir sorun olabileceği konusunda endişeliyse, bir MRI taraması kullanılabilir.
( Topuk Dikeni ) Tedavi
Plantar fasiitli hastaların %90’dan fazlası, basit tedavi yöntemlerine başlamadan 10 ay içinde iyileşir.
Dinlenme. Ağrıyı kötüleştiren aktiviteleri azaltmak veya hatta durdurmak, ağrıyı azaltmanın ilk adımıdır. Ayaklarınızın sert yüzeylere çarptığı spor aktivitelerini durdurmanız gerekebilir (örneğin, koşu, dans veya step aerobik). Sağlık sağlayıcınız, ayağınızın dinlenmesi için kısa bir süre için yürüme botu ve koltuk değneği kullanmanızı önerebilir.
Aktivitenizi değiştirme. Düşük etkili egzersizler, bisiklete binme veya yüzme gibi, ayaklarınıza ve eklemlerinize yürüme veya koşudan daha az stres uygular.
Germe. Plantar fasiit, ayaklarınızdaki ve baldırlarınızdaki sıkı kaslar tarafından kötüleşir. Baldırlarınızı ve plantar fasyanızı germek, bu durumla gelen ağrıyı hafifletmenin en etkili yoludur.
Baldır Germe
Bir diz düz ve topuk yerde olacak şekilde bir duvara karşı eğilin. Diğer bacağı öne yerleştirin, diz bükülmüş olsun. Baldır kaslarını ve topuk kordonunu germek için kalçalarınızı kontrollü bir şekilde duvara doğru itin. Pozisyonu 10 saniye tutun ve gevşeyin. Bu egzersizi her ayağınız için 20 kez tekrarlayın. Germe sırasında baldırda güçlü bir çekme hissedilmelidir.
Plantar Fasya Germe ( Topuk Dikeni )
Bu germe otururken gerçekleştirilir. Etkilenen ayağınızı diğer bacağınızın dizinin üzerine çaprazlayın. Ağrıyan ayağınızdaki parmakları yavaşça ve kontrollü bir şekilde kendinize doğru çekin. Ayağınıza ulaşmak zor olursa, parmaklarınıza doğru çekmeye yardımcı olmak için büyük parmağınızın etrafına bir havlu sarın. Diğer elinizi plantar fasya boyunca yerleştirin. Fasya, gerildiğinde ayağınızın altında sıkı bir bant gibi hissetmelidir. Germe işlemini 10 saniye tutun. Bunu her ayağınız için 20 kez tekrarlayın. Bu egzersiz, ayakta durmadan veya yürümeden önce sabahları yapmak en iyisidir. Buz. Ayağınızı 20 dakika boyunca soğuk bir su şişesi veya buz üzerinde yuvarlamak etkilidir. Bu, günde 3 ila 4 kez yapılabilir.
Nonsteroidal anti-inflamatuar ilaçlar (NSAID’ler). İbuprofen veya naproksen gibi ilaçlar ağrıyı ve iltihabı azaltır. İlaçların 1 aydan fazla kullanımı, birincil bakım doktorunuzla gözden geçirilmelidir.
Fizik tedavi. Doktorunuz, baldır kaslarınızı ve plantar fasyanızı germeye odaklanan bir egzersiz programında bir fizik tedavi uzmanıyla çalışmanızı önerebilir. Yukarıda belirtilen egzersizlere ek olarak, bir fizik tedavi programı, plantar fasya çevresindeki iltihabı azaltmak için özel buz tedavileri, masaj ve diğer terapileri içerebilir.
Destekleyici ayakkabılar ve ortezler. Kalın tabanlı ve ekstra yastıklı ayakkabılar, ayakta durma ve yürüme ağrısını azaltabilir. Adım attığınızda ve topuğunuz yere vurduğunda, fasyada önemli miktarda gerilme oluşur, bu da mikro travmaya (dokuda minik yırtıklar) neden olur. Yastıklı bir ayakkabı veya silikon iç taban, bu gerilme ve her adımda oluşan mikro travmayı azaltır. Yumuşak silikon topuk yastıkları topuğunuzu yükselterek ve yastıklayarak çalışır. Hazır veya özel yapım ortezler (ayakkabı iç tabanları) da yardımcı olabilir. Desteksiz ve yıpranmış ayakkabılardan kaçının. Ayakkabılarınızın eskidiğini ve artık ayağınızı destekleyemediğini gördüğünüzde eski spor ayakkabılarınızı değiştirin.
Gece atelleri. Çoğu insan ayaklarını aşağı doğru uzatılmış halde uyur. Bu, plantar fasyayı gevşetir ve sabah topuk ağrısının nedenlerinden biridir. Bir gece ateli, uyurken plantar fasyayı gerer. Alışması zor olabilir, ancak gece ateli, plantar fasiitli topuk ağrısını azaltmada çok etkilidir.
( Topuk Dikeni ) Diğer Tedaviler
Hekiminiz , birkaç ay boyunca konservatif tedavilere rağmen semptomlarınız devam ederse aşağıdaki prosedürleri önerebilir.
Alçılama. Kısa bir süreliğine alçı giymek, plantar fasiitin tedavisinde son derece yararlı olabilir çünkü iyileşme için hareketsiz (hareketsiz) bir ortam sağlar. Alçı, ayağınıza özel olarak kalıplanmıştır ve çıkarılamaz, bu nedenle genellikle bot immobilizasyonundan daha iyi bir seçenektir.
Kortizon enjeksiyonları. Kortizon, bir tür steroiddir ve güçlü bir anti-inflamatuar ilaçtır. Ağrı ve iltihabı azaltmak için plantar fasyaya enjekte edilebilir. Tekrarlayan enjeksiyonlarla bildirilen yan etkileri nedeni ile kullanımı dikkatli olmalıdır.Bir diğer konuda şeker hastalarında lokal olarak steroid enjeksiyonları kullanımı kan şeker düzenlenmesini etkileyebileceği için dikkatli olunmalıdır.
Doktorunuz, steroid enjeksiyonlarının plantar fasyayı zayıflatabileceği ve bir yırtığa (yırtılma) neden olabileceği için bu tedaviyi sınırlayabilir veya tamamen kaçınabilir. Bu, ayağın düzleşmesine ve kronik ağrıya neden olabilir.
Trombosit zengin plazma (PRP) enjeksiyonları. PRP, kendi kanınızdan elde edilir ve plantar fasyaya enjekte edilerek iyileşmeyi teşvik eder. PRP enjeksiyonları, plantar fasya yırtığına yol açma riski taşımaz. Ancak, bu tedavi pahalı olabilir ve PRP enjeksiyonlarının etkinliği hakkında daha fazla araştırma gerekmektedir.
Dışarıdan şok dalga terapisi (ESWT). Bu prosedür sırasında, yüksek enerjili şok dalga impulsları, hasar görmüş plantar fasya dokusunda iyileşme sürecini uyarır.
ESWT, invaziv değildir – cerrahi bir kesi gerektirmez. Minimal risk içerdiği için, ESWT bazen cerrahi düşünülmeden önce denenebilir.
Ultrasonik doku onarımı. Bu, sürekli (devam eden) plantar fasiitli hastalar için minimal invaziv bir tedavidir. Ultrason görüntüleme, bir probun yaralı plantar fasyaya doğru yönlendirilmesini sağlar. Probun ucundaki titreşim, hasarlı dokuyu parçalar ve çıkarır.
