Genç yaşta diz protezi genellikle travma, romatoid artrit, doğumsal diz bozuklukları veya erken başlayan ileri kireçlenme sonucu gündeme gelir. Bu grupta en önemli konu, protezin ömrüdür. Günümüzde kullanılan modern protezler ortalama 20 ila 25 yıl dayanabilir. Ancak genç yaşta takılan protezin ömrü dolduğunda revizyon ameliyatı gerekebilir. Bu nedenle ortopedistler, genç hastalarda mümkünse koruyucu tedavileri veya yarım diz protezi (unikompartmantal protez) seçeneklerini önce değerlendirir. Cerrah, hastanın kilo durumu, kemik kalitesi ve aktivite düzeyine göre en uygun protez tipini belirler.

En ideal hasta grubu genellikle 60 yaş ve üzeri bireylerdir. Bu yaş aralığında kemik olgunlaşması tamamlanmıştır, aşırı sportif aktivite beklenmez ve eklem kireçlenmesi genellikle ileri düzeydedir. Bu dönemde yapılan protez ameliyatlarının başarı oranı oldukça yüksektir. Hastalar ağrısız bir şekilde yürüyebilir, merdiven inip çıkabilir ve sosyal yaşamlarına geri dönebilirler. Ayrıca bu yaş grubunda revizyon gereksinimi de daha azdır çünkü protezin ömrü genellikle kişinin yaşam süresiyle uyumludur. İyi bir planlama ve deneyimli bir ortopedist eşliğinde ameliyatın başarısı yüzde doksanın üzerindedir.

İleri Yaşta Ameliyat Riskleri

70 yaş ve üzerindeki bireylerde diz protezi ameliyatı hala güvenle yapılabilir. Ancak bu yaş grubunda kalp, akciğer, böbrek veya diyabet gibi eşlik eden hastalıklar varsa dikkatli değerlendirme gerekir. Ameliyat öncesinde anestezi, kardiyoloji ve dahiliye uzmanlarıyla birlikte kapsamlı bir hazırlık yapılır. Genel sağlık durumu uygun olan yaşlı bireylerde protez ameliyatı yaşam kalitesini belirgin şekilde artırır. Ameliyat sonrası dönemde fizik tedaviye katılım, moral düzeyi ve düzenli beslenme iyileşme süresini belirleyen faktörlerdir.

Uygun yaş kadar, hastanın genel durumu da karar sürecinde belirleyicidir. Vücut kitle indeksi, kemik yoğunluğu, diz çevresi kas gücü, eklemdeki deformasyonun derecesi ve kişinin hareket beklentisi dikkate alınır. Fazla kilo, hem ameliyatın teknik zorluğunu artırır hem de protezin ömrünü kısaltabilir. Bu nedenle ortopedist, ameliyat öncesinde kilo kontrolü ve kas güçlendirme egzersizlerini önerir. Ayrıca osteoporozu olan bireylerde kemik kalitesini artırmak için D vitamini ve kalsiyum desteği planlanır. Tüm bu hazırlıklar ameliyatın uzun vadeli başarısına katkı sağlar.

Modern diz protezleri titanyum, seramik ve yüksek yoğunluklu polietilen malzemelerden üretilir. Ortalama ömürleri 20 yıl civarındadır, ancak düzenli takip, kilo kontrolü ve doğru kullanım ile 25 yıla kadar dayanabilirler. Genç yaşta protez takılan hastalarda zamanla aşınma veya gevşeme görülebilir. Bu durumda revizyon yani ikinci bir protez ameliyatı gerekebilir. Revizyon operasyonları genellikle ilk ameliyata göre daha uzun sürer, ancak deneyimli cerrahlar tarafından başarıyla uygulanabilir. Bu nedenle ortopedistler, hastaya uygun zamanda ve doğru tipte protez seçerek gereksiz revizyonların önüne geçmeye çalışır.

Yaştan bağımsız olarak her diz protezi ameliyatının başarısında fizik tedavi çok önemli bir yere sahiptir. Kas gücünü artırmak, diz çevresi dolaşımı hızlandırmak ve eklem hareket açıklığını korumak için ameliyat sonrası erken dönemde egzersizlere başlanır. Fizik tedaviye düzenli katılım, iyileşme süresini kısaltır ve protezin ömrünü uzatır. Özellikle ileri yaşta hareketsizlik komplikasyonlara yol açabileceği için günlük yürüyüş ve egzersiz rutini önerilir. Bir ortopedist ve fizyoterapistin birlikte hazırladığı program, hastayı güvenli bir şekilde aktif yaşama döndürür.

Ameliyat için çok erken davranmak, protezin ömrü dolmadan yeniden operasyon ihtimalini artırabilir. Buna karşılık çok geç kalmak da diz çevresi kasların zayıflamasına, bacak ekseninde bozulmalara ve ameliyat sonrası iyileşmenin zorlaşmasına neden olabilir. En uygun zaman, ağrının ilaçla kontrol edilemediği, günlük aktivitelerin kısıtlandığı ve röntgenlerde ileri eklem aşınmasının görüldüğü dönemdir. Bu aşamada yapılan ameliyat hem fonksiyonel hem estetik açıdan daha başarılı sonuçlar verir. Ortopedist, klinik bulgular ve hastanın yaşam beklentilerine göre en doğru zamanı belirler.

Ortopedistin Değerlendirmesi Neden Önemli?

Diz protezi ameliyatı bireysel karar gerektiren bir süreçtir. İki hastanın yaşı aynı olsa bile diz yapısı, kireçlenme derecesi ve yaşam tarzı farklı olabilir. Bu nedenle ameliyat kararı sadece yaşa göre değil, ortopedistin detaylı muayenesi ve görüntüleme sonuçlarıyla birlikte verilmelidir. Hekim, protez tipi, kesi yöntemi, anestezi şekli ve rehabilitasyon planını kişiye özel olarak belirler. Böylece hem ameliyatın riski azalır hem de protezin uzun ömürlü olması sağlanır. Uzman bir ortopedistin rehberliğinde yapılan planlama, komplikasyon risklerini minimuma indirir.

Yaşam Kalitesi ve Beklenti Yönetimi

Diz protezi ameliyatı sonrası hastalar genellikle ağrısız bir şekilde yürüyebilir, oturup kalkarken zorlanmaz ve sosyal yaşamlarına geri dönerler. Ancak ameliyatın başarısı sadece protezin yerleştirilmesiyle değil, hastanın bilinçli tutumuyla da ilgilidir. Aşırı kilo almak, ani hareketler yapmak veya yüksek eforlu sporlara dönmek proteze zarar verebilir. Dengeli beslenme, düzenli egzersiz ve ortopedistin önerdiği kontroller bu başarıyı korur. Gerçekçi beklenti, hastanın ameliyattan memnuniyetini doğrudan etkiler. Protez doğal diz gibi hissettirmeyebilir, ancak ağrısız ve işlevsel bir yaşam sunar.

Diz protezi için uygun ameliyat yaşı kişiden kişiye değişir. Ortalama olarak 60 yaş üzeri bireyler en ideal gruptur, ancak genç yaşta ciddi eklem hasarı varsa daha erken dönemde de uygulanabilir. Önemli olan dizdeki yapısal bozulmanın boyutu, hastanın yaşam kalitesi ve genel sağlık durumudur. Modern teknikler, dayanıklı materyaller ve ortopedist deneyimi sayesinde yaş artık bir kısıtlama olmaktan çıkmıştır. Her hastanın değerlendirmesi bireysel yapılmalı, ameliyat kararı dikkatli analizle verilmelidir. Uygun zamanda ve doğru teknikle yapılan diz protezi ameliyatı, uzun yıllar konforlu, ağrısız ve aktif bir yaşam sunar.