Omurga deformitesi nedir?

Skolyoz omurganın 3 boyutlu eğriliğidir (Cobb ≥10°). Kifoz (torakal bölgede öne eğrilik artışı) ve lordoz (lomber bölgede içe kavislilik) omurganın sagittal düzlem eğrilikleridir. Ergenlerde en yaygın tip Adölesan İdiopatik Skolyoz (AİS)tir; büyüme döneminde eğrilik ilerleyebilir ve tedavi hedefi ilerlemeyi durdurmaktır.

Yüzme ve skolyoz: kanıtlar ne diyor?

“Yüzme skolyozu tedavi eder” miti

Rekabetçi yüzücü ergenlerde gövde asimetrileri, hiperkifoz ve hiperlordoz görülme olasılığının arttığını bildiren çalışmalar vardır. Bu araştırmalar kesitsel olduğundan ilişkiyi gösterir, neden-sonuç kanıtlamaz.

Bir yıllık izlem içeren bazı çalışmalar, yüzmenin tek başına skolyozun konservatif tedavisinde etkili olmadığını ve koronal/sagittal parametrelerde anlamlı iyileşme göstermediğini bildirmiştir.

Spor genel olarak faydalı olabilir

Diğer yandan, düzenli spor katılımının (spesifik bir spor ayrımı yapılmaksızın) AİS’li ergenlerde 12 ayda ilerleme ve korse gereksinimi riskini azaltabildiğini gösteren çalışmalar da mevcuttur. Yani aktif kalmak genel olarak desteklenir; ancak bu, yüzmenin tek başına bir tedavi olduğu anlamına gelmez.

Özet

• Yüzme skolyozu başlatan bir neden değildir; fakat yüksek hacimli/rekabetçi antrenman yapan gençlerde eşlik eden postür bozuklukları ve asimetri daha sık görülebilir.
• Yüzmenin tek başına skolyoz ilerlemesini durdurduğuna/azalttığına dair güçlü kanıt yoktur.
• Genel spor katılımı (yüzme dâhil) aktivite düzeyini artırdığı için dolaylı yararlar sağlar. Spesifik tedavi gerektiğinde PSSE ve/veya korse öne çıkar.

Yüzme, kifoz ve lordoz ilişkisi

Elit/rekabetçi yüzücülerde omuz kuşağı ve gövde üzerine binen tekrarlı yükler, bazı çalışmalarda torakal hiperkifoz ve hiperlordoz ile ilişkilendirilmiştir. Bu, özellikle ergenlik çağında yüksek antrenman hacimleri ile bildirilmiştir. Yine de bu çalışmalar ilişki gösterir; nedensellik kanıtı değildir.

Performans yüzmesinde bel ağrısı, spondilolizis/spondilolistezis, faset ağrısı, disk sorunları gibi bel sorunları görülebilir; çoğu konservatif yönetimle düzelir. Bu, skolyoz ilerlemesi anlamına gelmez; yük yönetimi ve dengeleyici “dryland” egzersizleri önemlidir.

Postür telafi mekanizmalarını inceleyen çalışmalar, kronik antrenman düzeninin omuz ve omurga etrafında özgün duruş adaptasyonlarına yol açabildiğini bildirir. Bu nedenle program, yüzme dışı postür-güçlendirme ile dengelenmelidir.

Kılavuzlar ve resmi görüşler

• SOSORT: Büyüme çağında skolyozun konservatif tedavisinde kanıta dayalı yaklaşımlar korse ve fizyoterapiye özgü egzersizler (PSSE)tir. Spor/aktivite genel olarak teşvik edilir, ancak yüzme tek başına tedavi olarak önerilmez.
• Ulusal sağlık rehberleri: Skolyozu olan çocuklar çoğu egzersizi yapabilir; yalnızca uzman aksini önerirse kısıtlama gerekir. Egzersiz, kas gücü ve ağrı yönetimine yardımcı olabilir.
• Korse + yüzme: Korse kullanan çocuk/ergenler yüzerken korselerini çıkarır; düzenli egzersiz önerilir.

Yüzmeyi nasıl planlamalı? (pratik rehber)

Kimler rahatça yüzebilir?

Çoğu skolyozlu/kifozlu birey rekreatif olarak yüzebilir. Önemli olan; kişisel değerlendirme, ağrı düzeyi, eğrilik derecesi ve büyüme durumuna göre hacim ve stilin ayarlanmasıdır. Uzmanınız omurgaya özgü egzersiz programı ile yüzmeyi birleştirmenizi isteyebilir.

Örnek haftalık plan (genel öneri)

• Yüzme: Haftada 2–3 seans, 25–40 dk rekreatif tempo; ağrısız aralıkta kalın.
• Dryland (karada): Her yüzme günü 15–20 dk torakal ekstansör ve skapular stabilizasyon, göğüs ön zincir esnetmeleri, core güçlendirme. (Kişiye özel PSSE/Schroth benzeri program gerekebilir.)
• Yük yönetimi: Tekrarlı hiperekstansiyon ve yüksek hacimli kelebek antrenmanı gibi bel yükünü artıran içerikler kademeli ve dengeli uygulanmalı; ağrıda azaltılmalı/değiştirilmeli.

Stil ve teknik notları

• Sırtüstü: Omuz önü kısalıklarını dengelemek için skapula kontrolü ve core aktivasyonu ile faydalı olabilir.
• Serbest: Aşırı içe yuvarlanma/omuz öne düşme eğilimine dikkat; dryland ile dengelenmeli.
• Kelebek: Bel hiperekstansiyonu ve omuz yükü fazladır—rekabetçi hacimler yerine teknik/kuvvet hazırlığı ile kademeli gidin.

Korse kullananlar için yüzme

Kısa cevap: Yüzmeden önce korse çıkarılır; sonrasında cilt kurutulup korse tekrar takılır. Korse programı; günlük saat hedefleri, duş/yüzme araları ve kontroller hekiminizce planlanır.

Sık sorulan sorular

Yüzme skolyozu ilerletir mi?

Rekreatif yüzmenin skolyozu ilerlettiğine dair kanıt yoktur. Ancak rekabetçi/yüksek hacimli yüzücülerde gövde asimetrileri ve hiperkifozla ilişki bildirilmiştir; bu, nedensellik kanıtı değildir. Kişiye özel program ve “dryland” dengeleme önemlidir.

Yüzme skolyozu tedavi eder mi?

Hayır. Yüzmenin tek başına skolyozu düzelttiğine dair kanıt yoktur. Kanıta dayalı konservatif tedaviler arasında korse ve PSSE (fizyoterapiye özgü egzersizler) yer alır; spor katılımı genel olarak desteklenir.

Hangi sporlar güvenli?

Genel olarak, çoğu fiziksel aktivite güvenlidir ve düzenli spor AİS’te ilerleme riskini azaltabilir. Yüksek temaslı veya aşırı hiperekstansiyon içeren içerikler kişiye özel değerlendirilmelidir.

Çocuğum korse kullanıyor; yüzebilir mi?

Evet; yüzme sırasında korse çıkarılır, sonra kurulanıp tekrar takılır. Program hekim tarafından belirlenir.

Bel/omuz ağrım var; yüzmeye devam edebilir miyim?

Çoğu yüzme kaynaklı bel-omuz sorunu yük yönetimi ve rehabilitasyon ile konservatif düzelir. Ağrı artıyorsa hacmi/tekniği ayarlayın ve uzman görüşü alın.

Sonuç ve eylem adımları

Yüzme omurga deformitelerini “ilerleten” bir spor değildir; fakat tek başına tedavi de değildir. Rekreatif yüzme çoğu bireyde kondisyon, esneklik ve ağrı yönetimine katkı sağlayabilir. Rekabetçi ve yüksek hacimli yüzmede, ergenlerde postür asimetrileri ve hiperkifozla ilişki bildirilmiştir; program dryland egzersizleri ve yük yönetimi ile dengelenmelidir. Skolyoz yönetiminde PSSE ve korse gibi kanıta dayalı yaklaşımlar esastır; yüzme bunları tamamlayıcı olarak planlanabilir.

Tıbbi uyarı

Bu metin genel bilgilendirme amaçlıdır; kişisel tıbbi değerlendirme yerine geçmez. Artan ağrı, uyuşma, güç kaybı veya hızla ilerleyen eğrilik şüphesi varsa gecikmeden ortopedi omurga cerrahisi veya fizyoterapi uzmanına başvurunuz.

1. Rekabetçi yüzücülerde postür/asimetri ilişkisini, nedenselliği kanıtlamadan bildiren kesitsel çalışmalar.
2. Yüzmenin tek başına skolyoz tedavisinde etkisiz olduğunu gösteren izlem çalışmaları.
3. SOSORT rehberleri: PSSE ve korse; spor/aktivite teşviki.
4. Ulusal sağlık rehberleri: Egzersizin güvenliği; korse ile yüzme düzeni.
5. Yüzmede bel-omuz yüklenmeleri üzerine derleme: Yük yönetimi ve rehabilitasyon ilkeleri.